Zaman içerisinde arazilerin bir bütün halinde alınıp satılmasının güçleşmesi, küçük parçalardan oluşan her taşınmaz için yeterli yol imkanının bulunmaması, tarım alanlarında daha büyük tarım araçlarının kullanılması, kadastro çalışmaları sonucu yol ihtiyacının oluşması ve mevcut yolların yetmemesi gibi nedenlerle geçit hakkı tesis edilmesi gerekebilir. Zira taşınmazların kullanılması, taşınmazların işletilmesi, taşınmazlarda yapıların tesis edilmesi için taşınmazlar arasında bağlantı kurulması kaçınılmazdır.
Bu sebeple Türk Medeni Kanunu’nun 747.maddesinde zorunlu geçit hakkı düzenlenmiştir. İlgili madde;
“Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
Bu hak, ilk önce kendisinden geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.” şeklindedir.
Zorunlu Geçit Hakkı Şartları Nelerdir?
1.Genel Yola Çıkmak İçin Yeterli Geçidin Bulunmamalıdır:
Genel yol, kamunun kullanılmasına tahsis edilen herkesin yararlanma yetkisi olan yoldur. Örneğin yetkili kamu tüzel kişileri tarafından kamunun kullanımına özgülenmiş ve bireylerin yararlanabileceği köy yolları genel yoldur.
2.Geçit İhtiyacı Var Olmalıdır:
Zorunlu geçit irtifakının tesisi için bir diğer koşul da, geçit isteminde bulunan taşınmazın “geçit ihtiyacı” olmasıdır. Genel yola çıkamama hali somut olayın özelliklerine göre mutlak veya nispi niteliktedir. Mutlak genel yola çıkmama, talepte bulunan kişinin taşınmazı ile genel yol arasında hiçbir geçidin bulunmamasıdır. Geçit yoksunluğu olarak da adlandırılan bu durum, toprak kayması, çığ, su baskını ve benzeri doğa olaylarından kaynaklanabileceği gibi bir taşınmazdan imar geçirilmesi yahut parsellere bölünmesi sonucu da karşımıza çıkabilir.
Nispi genel yola çıkmama ise mevcut geçidin nicelik ve nitelik bakımından yeterli olmaması halinde karşımıza çıkar. 356 Taşınmazı genel yola bağlayan bir geçidin varlığına rağmen geçit, taşınmazdan yararlanmak bakımından yetersiz kalıyor ise geçit yetersizliği olarak da adlandırılan nispi yola çıkamama hali mevcuttur.
3.Bedel Belirlenmesi Gerekmektedir:
Zorunlu geçit hakkının kurulabilmesi için, geçit hakkı talep eden taşınmaz malikinin, yükümlü taşınmaz malikine bir denkleştirme bedeli ödemesi gerekmektedir. Zira zorunlu geçit hakkının tesisi nedeniyle yükümlü taşınmaz malikinin, geçit geçirilen bölüm üzerindeki tasarruf yetkisi kısıtlanmakta ve bazı durumlarda taşınmazın değeri düşmektedir.
4. Yükümlü Taşınmazın Özel Mülkiyete Tabi ve Tapuya Kayıtlı Arazi Olması Gerekmektedir:
Zorunlu geçit hakkı tesis edilebilmesi için, üzerinden geçit geçirilecek yükümlü taşınmazın özel mülkiyete tabi ve tapuya kayıtlı arazi olması zorunluluk teşkil etmektedir.
Geçit hakkı ile ilgili uyuşmazlıkların çözümü için hukuki destek almanız tavsiye edilir.